Gaan ‘ongelovigen’ naar de hel?

Vanwege bepaalde misverstanden die zowel moslims als niet-moslims over elkaar hebben, vond ik het van belang dat ik onderstaand bescheiden tekst schrijf. Het is op de eerste plaats bedoeld voor moslims. Als moslim vind ik dat ik me meer moet richten op mijn eigen gemeenschap dan op niet-moslims. Wat natuurlijk niet wegneemt dat ik ook klaar sta voor niet-moslims als ze vragen of interesse hebben over een bepaalde onderwerp.

Ik merk dat wij vaak te kampen hebben met misverstanden die ons onnodig in de weg staan om met elkaar te communiceren. Onze grootste vijand is niet zo zeer het feit dat mensen verschillende religies volgen en het ligt ook niet aan de manier hoe we met elkaar communiceren, al zeg ik er bij dat die ook erg wankelt. Maar de grootste misverstanden ontstaan door onze eigen houding en omdat we onszelf niet eens zo goed kennen als we graag denken. Wij vinden onze eigen posities, eer, zelfwaardigheid, en eigen erkenning van bestaan veel belangrijker dan het begrijpen van anderen die niet onze mening delen. Wanneer we met anderen communiceren, zijn we vaak niet bereid om ze te begrijpen zoals zij denken, maar we zijn meer geneigd om onze eigen meningen en gedachten op te leggen. Een ieder wil zichzelf bewijzen aan de ander, waardoor discussies ontstaan die op hun beurt leiden tot onbegrip en fricties. Dit probleem is op zich een groot onderwerp waar ik met God’s wil een aparte tekst over wil schrijven. Waar het bij mij nu omgaat is het wegnemen van een paar simpele misverstanden die wij dagelijks gebruiken en die onnodig een kloof creëren tussen twee verschillende denkers.

Wat mij veel opvalt bij een grote groep moslims is dat ze er vanuit gaan dat iedere niet-moslim die niet in de islam wilt geloven verdoemd is en dus naar de hel gaat. Dit is vaak gebaseerd op verschillende verzen uit de Koran waarin God expliciet zegt dat Hij geen andere religie zal accepteren behalve de islam en dat diegene die met iets anders zal komen niet van hem geaccepteerd zal worden. Ook bestaat de Koran uit talloze teksten waarin ongelovigen regelmatig worden vervloekt en hen de hel is beloofd vanwege hun vijandige houding naar de Profeet en de moslims toe. Deze verzen worden ook regelmatig door moslims gebruikt om hun gelijk daarmee aan te tonen. Helaas worden veel niet-moslims ongeacht hun achtergrond en geloof ook over één kam geschoren.

Afgezien van het feit dat moslims niet zo maar een vers uit de Koran buiten de context mogen interpreteren, neigen nogal een hoop onder hen bij wie de verdieping over de exegese van de Koran ontbreekt, graag die verzen ten alle tijden toe te passen op iedere niet-moslim die het niet met hen eens is of die simpelweg niet in de islam gelooft. Zo gaan bijvoorbeeld een heleboel moslims er vanuit dat een niet-moslim automatisch naar de hel gaat. Dit is een groot misverstand. Feit is dat een overweldigende meerderheid moslimgeleerden uit het verleden het met elkaar eens waren dat de niet-moslims die onder de ahl al-fatrah vallen, niet naar de hel zullen gaan. Het gaat om de imams van de vier scholen (Maliki, Hanafi, Shafi`i en Hanbali), met daarnaast nog een andere groep grote geleerden zoals: Ibn Taymiya, Ibn al Qayyim, Ibn Hadjar al `Asqalani, Ibn Kathier, Abu Hassan al Ash’ariy.

Ahl al-fatrah of de zogeheten al-naji (diegenen die gered zijn), zijn diegenen die de boodschap van de islam niet of incorrect ontvangen hebben. Alle bronnen vanuit de hadieth (overleveringen van Mohammed) die er zijn wijzen uit dat deze groep mensen volgens verschillende interpretaties waarschijnlijk getoetst zullen worden of gewoon rechtstreeks naar de hemel gaan.

Verschillende verzen uit de Koran waarin staat dat God het geloof van joden en christenen heeft afgewezen, tonen aan dat God hen pas in de hel zal werpen nadat ze al wisten dat Mohammed een echte profeet was, maar niet zijn boodschap wilden accepteren.

In hoofdstuk Al-Baqara (de Koe) staat het volgende:

“109. Velen van de mensen van het Boek (joden en christenen), wensen, nadat jij gelovig bent geworden, jou uit afgunst weder tot ongelovige te maken, nadat de Waarheid hen is duidelijk geworden.”

Dat stukje: ‘nadat de waarheid hen is duidelijk geworden’ wordt door de Koran exegesen uitgelegd dat ze in hun harten wisten dat de islam de waarheid is maar toch uit arrogantie, hoogmoed en voor kapitalistische belangen het geloof hebben afgewezen. Dit gold in feite voor alle Qurayshieten (de machtste stam van Mekka). Op meerdere plaatsen in de Koran tref je verzen die deze standpunt benadrukken. Dit wordt verder ondersteund door de volgende vers:

“106 op de dag dat sommige gezichten wit en andere gezichten zwart zullen worden. Wat hen dus betreft van wie de gezichten zwart worden: “Zijn jullie ongelovig geworden na geloofd te hebben? Proeft dan de bestraffing ervoor dat jullie ongelovig waren.” (Koran 3: 106)

Ongelovigen

Een belangrijk aspect die ik niet wil negeren is de term kafir (enkelvoud voor ongelovig) of kuffaar (meervoud).

Heel veel moslims gebruiken deze twee termen al te graag. In verschillende vertaalde boeken en op het internet, bijna iedereen die geen moslim is wordt makkelijk als kafir genoemd. Dat is vaak niet goed doordacht, want deze term heeft nogal binnen de islamitische leer verschillende definities en interpretaties.

De term kafir bestaat uit de wortel k-f-r. De taalkundige betekenis is bedekking: het bedekken of het verbergen van iets. In de Arabische literatuur zoals in de Koran zelf, komt er een vers voor waarin dat woord op die manier wordt aangeduid:

“… is als de regen waardoor het plantenleven de kwekers verblijdt” (De ijzer: 20)

De term: kwekers staat geschreven in de Koran als kuffaar. Als je geen verstand hebt van de Arabische taal, zou je na het lezen van dit vers denken dat het om de ongelovigen gaat, maar niets is minder waar. Hier gaat het puur om de boeren/ kwekers die hun zaden met aarde ‘bedekken’. Daarom wordt de term kuffaar in dit geval in vrijwel de meeste vertalingen ook vertaald als ‘bedekkers’. Want ze bedekken de zaden met aarde. Een kafir is dus feitelijk iemand die iets bedekt die hij al gezien heeft. Met andere woorden: Een ‘ongelovige’ is diegene die de waarheid heeft gekregen en wist dat het de waarheid is, maar toch bedekt heeft met een ontkenning en een afwijzing. Want hoe kan je anders iets bedekken wat je niet gezien hebt?

In de Koran komt de betekenis kufr ook als ‘nacht’ voor. Omdat de donker alles verbergt en bedekt wat je normaal gesproken in het daglicht wel ziet.

Dat is tot nu toe de taalkundige betekenis. Wat betreft de religieuze betekenis betekent de term: het verloochenen van datgene wat als waarheid is gekomen tot de Profeet Mohammed vzmh. Maar ook hier heeft de term verschillende betekenissen. Het is namelijk niet één hetzelfde. Je hebt verschillende vormen van kafirs of kufr:

In de koran treffen wij verschillende soorten ongelovigen:

Diegenen die ondankbaar zijn: dit is iemand die gelooft in God, in zijn boodschapper en weet dat hij iets van God heeft gekregen, maar ondankbaar is. Denk aan bijvoorbeeld Moses toen hij de Israëlieten heeft geholpen, zij geloofden destijds in God en dat Mozes zijn boodschapper is, maar desondanks keerden ze hem de rug toe en waren ze ondankbaar (nadat hij met ze de zee overstak). Een ander voorbeeld van deze soort ondankbaarheid is Iblies. Dat is Satan. Hij gelooft in God en heeft zelfs met God ‘gesproken’, maar toch was hij ondankbaar en werd vervloekt.

Nog een vorm van kuffaar (ongelovigen), zijn diegenen die God ontkennen uit koppigheid. Dat is iemand die in zijn hart in God gelooft. Hij spreekt er mee met zijn tong, maar hij volgt het niet als religie. Het beste voorbeeld is Abu Talib, de oom van de Profeet die weigerde te bekeren nadat de profeet hem meerdere malen gesmeekt heeft.

Je hebt een kafir in de vorm van hypocrisie. Dat is iemand die niet in de islam gelooft, maar wel in het openbaar. Hij maakt zich kenbaar als moslim, maar in zichzelf gelooft hij daar niet in. In de tijd van de Profeet is dat veel voorgekomen. Enkele joden uit Medina deden alsof ze moslims waren om de profeet vrede zij met hem te bespioneren.

Je hebt ook nog de kafir als inkar. Dat is iemand die helemaal niet gelooft in God en dus zijn bestaan niet erkend zoals een atheïst.

De laatste soort kufr (ongeloof) is de zogeheten kufr al-juhud. Dat is het ontkennen van iets waarvan je weet dat het waar is. Onder deze groep vallen de meeste ongelovigen waar God het in de Koran over heeft. Onder deze groep kan iedereen vallen; een christen, jood, atheïst, godenaanbidder et cetera, mits ze dan ook echt weten dat de islam de waarheid is, maar om hun gezichtsverlies te redden (uit trots en arrogantie of voor eigen belang) dat niet willen toegeven.

In principe valt iedereen die niet in de islam gelooft – hetzij met of geen opzet – onder kufr. Simpel omdat hij niet in de islam gelooft. Maar taalkundig gezien is hij geen ongelovige. Diegene die echt onder de term ‘ongelovige’ valt is diegene die de islam als waarheid heeft erkend, maar er voor gekozen heeft om het niet te volgen. Dat zijn ook de ongelovigen waar de Koran het over heeft. Wie dus oprecht niet in de islam gelooft, is een gelovige op zijn eigen manier. Hoe hij in het hiernamaals beoordeeld zal worden, is de kennis daarover enkel bij God. Het enige wat we wel met zekerheid kunnen stellen is dat degene die overtuigd is dat de islam niet de waarheid is, niet meteen betekent dat hij in de hel belandt. Er is geen enkele reden of betrouwbare bron die dat kan bevestigen.

Onze kennis over deze zaken grenst namelijk hier omdat we niet meer over betrouwbare informatie beschikken dan het gene wat ik zojuist verteld heb. Het belangrijkste wat we moeten weten is dat God niemand een greintje onrecht aandoet zoals Hij dat zelf in de Koran vermeld.

Ongelovigen of niet-moslims?

Maar waar ik allemaal naar toe wil komen is het volgende: Ik heb er moeite mee dat veel moslims de term ongelovigen al te vaak gebruiken in hun retoriek. Vaak ook op een vijandelijke manier. Soms terecht, maar vaak ook onterecht. Op een heel gemakzuchtige manier worden niet-moslim over één kam geschoren alsof alle niet-moslims één pot nat zijn. Dit getuigt niet alleen van gebrek aan nuance, inzicht en objectiviteit, maar getuigt ook van oppervlakkigheid, gebrek aan kennis over de islam en diepgang. Dit is hetzelfde gedrag wat Wilders en zijn aanhangers vertonen. Wij moslims klagen over Wilders en zijn aanhang, maar vaak zijn wij geen haar beter. Het is de retoriek van ‘wij’ en ‘zij’. In verschillende islamitische literaturen kom je dit ook tegen waarin al te graag ongelovigen over één kam geschoren worden als milla wahida (één hetzelfde ‘soort’).

Zoals ik boven vermeld heb, niet alle niet-moslims zijn hetzelfde. Toen de Koran neerdaalde in de omstandigheden waarin de Profeet leefde, waren de ongelovigen op de eerste plaats dwarsliggers en vijanden die hem niet de vrijheid gunden om de islam vrij te belijden. Ze hebben hem zoveel mogelijk gedwarsboomd en ze hebben zelfs beraamd om hem te vermoorden. Om die reden pakte God de ongelovigen van Quraysh hard aan in de Koran omdat ze in hun harten de waarheid (de islam) al te goed wisten, maar vanuit hun machtspositie en voor hun commerciële belangen wilden ze niet de islam erkennen. Mekka was het centrum van de handelsroutes tussen het zuiden en het noorden (Jemen en al-shaam, wat nu Syrië heet). De Qurayshieten respecteerden geen vrijheid van godsdienst. Destijds bestond niet zoiets als ‘vrijheid van meningsuiting’ of ‘vrijheid van godsdienst’.

De islam is in de jahiliyya periode ontstaan. Jahiliyya een term wat ook meerdere malen voorkomt in de Koran, betekent: onwetendheid en barbarisme. De Arabieren voor de komst van de islam waren een barbaars volk. Niet alleen waren ze ernstig op het gebied van mensenrechten zoals slavernij, maar het was doodnormaal dat wanneer iemand een dochter kreeg, dat hij haar levend ging begraven. Dankzij de islam is die traditie volledig verbannen. Vrouwen waren net als slaven bezittingen van mannen en konden worden geërfd. Als je je schulden of zelfs je rente niet kon betalen dan moest je soms je eigen zoon of dochter afstaan als liquide middel om je schulden of woeker af te lossen.

Waar wij moslims van heden ten dage erg aan blijven hangen en daar mag je als moslim gerust niet trots op zijn, is dat deze kennis niet bij de jan modaal moslim bekend is. Wat je merkt is dat veel moslims de niet-moslims van het heden, met dezelfde vijandige retoriek benaderen zoals God de vijanden van de islam uit de tijd van de Profeet heeft benaderd. De realiteit is dat we allang niet meer alle niet-moslims over één kam kunnen scheren en sowieso niet kunnen vergelijken met de ongelovigen uit de jahiliyyah tijdperk.

Ten eerste omdat de niet-moslims van het heden hebben ontwikkelingen doorgemaakt die hen in staat hebben gesteld mensenrechten en vrijheid van godsdiensten te respecteren. Vrijheid van meningsuiting, gelijkheid op alle sociale vlaktes, privacy en het respecteren van het individu et cetera, zijn allemaal verworvenheden die nu als basis gelden voor iedere democratische grondwet. Je kan zelfs als moslim in alle Westerse landen meer uit je geloof halen dan menig dictaturen die overwegend moslim zijn. En om het nog maar niet te hebben over de economische welvaart en kansen die over het algemeen in het Westen beter zijn dan in de meeste moslimlanden.

Ten tweede omdat enkel God de volledige legitimiteit heeft om te oordelen over wie van de moslims en niet-moslims in de hel zullen belanden. Aangezien er geen profeet onder ons leeft die precies weet wie we wel en wie we niet mogen veroordelen, hebben wij het recht niet om die legitimiteit op te eisen en er naar te handelen. Heden ten dage is alles anders dan vroeger, wat overigens niet wil zeggen dat alle niet-moslims geen vijanden kunnen zijn van de moslims. Er zijn ook ook veel niet-moslims die even erg zijn als de ongelovigen uit de Mekka periode. Mijn doel hier is simpelweg nuance in willen brengen.

Wat de moslims van heden ten dage doen, is dat ze over ongelovigen praten alsof ze over de kennis beschikken die God Zelf heeft. Menig moslims denken zichzelf te kunnen plaatsen in Zijn positie om namens Hem te spreken. Dit doen ze natuurlijk niet bewust, maar vaak praat men vanuit de koranische perspectief net zoals God praat. Het is namelijk alleen God’s recht om te praten over ongelovigen zoals Hij dat wil en Hij is de Enige die over ze mag oordelen of hen zelfs vervloeken of hen beloven dat ze naar de hel gaan. In de Koran heeft Hij zich veel gericht op de ongelovigen van Mekka. God onthulde wie het waren en Hij wist ook wat ze diep in hun harten dachten. Want hij is immers de Alwetende en de Kenner van het verborgene. Maar toch hoor je moslims regelmatig met gemak vanuit een koranische perspectief over de huidige niet-moslims praten alsof ze precies weten wat hun intenties zijn.

De associatie

Nog een ander probleem die de meeste moslims ook over het hoofd zien is het volgende: Iedere moslim weet dat een van de belangrijkste aspecten waar de islam veel belang aan hecht is de zogeheten khuluq (meervoud: akhlaaq). Het betekent ethiek: Dat is je gedrag, je relatie met jezelf tot God en met je medemens). Desondanks geven wij moslims niet het beste voorbeeld wanneer we met niet-moslims communiceren of wanneer we over niet-moslims praten. Telkens als we de term ongelovigen gebruiken, willen wij niet beseffen dat we met die term onnodig niet-moslims kwetsen en vaak ook onterecht gebruiken.

Maar wat is hier het probleem? De term vanuit een Westerse perspectief bedekt een zeer negatieve lading. Een grote groep moslims wereldwijd willen op een of andere manier niet begrijpen dat het Westen de term ongelovigen heel anders interpreteren dan moslims.

Voor moslims betekent een ongelovige iemand die niet in de islam gelooft. Maar daarnaast associeert hij het woord ook met het feit dat een ongelovige als een volwaardige mens wordt beschouwd en hem zijn rechten toekent. Hij respecteert hem en staat hem toe om zijn geloof in alle vrijheid te mogen belijden et cetera. In het Westen weten de overweldigende meerderheid niet-moslims dit niet. Maar wat er bij ook nog bij komt kijken is dat Westerse niet-moslims de term ongelovigen met iets heel anders associëren waar menig moslims niet bij stil staan. Het Westen wiens wortels in de christelijke traditie liggen, interpreteren de term zo goed als iemand die geen rechten meer heeft en afgestoten is door de kerk. In de christelijke geschiedenis was een ongelovige een vijand. Tijdens de kruistochten gingen de kerken mensen werven voor de kruistocht tegen de moslims. Destijds werden moslims genoemd als ongelovigen. Als je riep dat iemand een ongelovige is, dan wordt dat geassocieerd met ‘vijand’. In de middeleeuwen kon je weleens vogelvrij verklaard worden als je een ongelovige was. Of het was een heks of een ketter die op de brandstapel belandt. Wanneer moslims het hebben over ongelovigen, dan is dat meestal over iets waar ze het met de ongelovigen oneens zijn, maar ook om het voor het gemak ze te onderscheiden van de moslims tijdens een gesprek.

Een andere nadeel van het gebruiken van deze term is dat het vaak wordt gezegd vanuit een superioriteitsgevoel. Omdat moslims ervan uit gaan dat ze de ‘waarheid’ in pacht hebben, gaan een heleboel onder hen uit onwetendheid ook ervan uit dat zij het dus beter weten. Dit wekt al gauw een superioriteitsgevoel. Maar hier hebben niet alleen moslims last van. Dit tref je ook bij sommige christelijke en andere religies of ideologieën. Dat de islam jouw ‘waarheid’ is betekent niet dat het iedereens waarheid moet zijn. Een persoon die anders gelooft dan jij, heeft net zoveel recht om in zijn eigen waarheid te geloven zoals jij zelf. En net zoals jij zelf niet wilt dat een ander je een ongelovige noemt, dan dien jij ook de gevoelens van anderen te respecteren door ze ook niet op die manier te benaderen. Praat over niet-moslims net zoals jij verwacht dat er over je gepraat wilt worden. Sterker nog: praat over een niet-moslim beter dan hoe hij over je praat. Om deze redenen kies ik bewust voor de term niet-moslims dan voor de term ongelovigen.

‘110. jullie waren het beste volk dat voor de mensheid (ter lering) is verwekt; jullie gebieden wat goed is, verbieden wat kwaad is en jullie geloven in God’ (Koran: Het Huis van Imraan)

Wat de moslims altijd sterk heeft gemaakt is vooral het gebieden van het goede en het verwerpen van het kwade. Dit valt onder khuluq (ethiek). Het gaat niet om hoe wij tegenover niet-moslims staan en wat wij van ze denken, maar eerder om ons verheven gedrag en onze houding jegens hen. Het draait om hoe je met ze communiceert en hoe je hen behandelt. Dat is wat God in het vers bedoelt als ‘beste volk’ en Hij is de Enige die het beter weet.

Badr Youyou